ΜΑΥΡΗ ΖΩΝΗ: ΕΠΑΘΛΟ Ή ΜΕΓΑΛΗ ΕΥΘΥΝΗ;

Με αφορμή τις πρόσφατες εξετάσεις Dan που πραγματοποιήθηκαν στη σχολή μας, για τη φετινή χρονιά αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο, του οποίου οι σκέψεις αφορούν, κατά τη γνώμη μου, κάθε άνθρωπο που ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες και όχι μόνο!

Για κάθε ασκούμενο των πολεμικών τεχνών και μη, η μαύρη ζώνη είναι κάτι το όποιο αγγίζει τα όρια του μύθου. Πόσες φορές δεν είχαμε ακούσει στα παιδικά μας χρόνια, τη δεκαετία του ‘80 «αυτός έχει μαύρη ζώνη στο καράτε»; Για όλους εμάς τότε, πριν το youtube, όλα ήταν «καράτε» και δεν μπορούσαμε να ξέρουμε αν πραγματικά αυτό ήταν αλήθεια και αν όντως ο συγκεκριμένος ασκούμενος είχε την κατάλληλη κατάρτιση ώστε να φέρει αυτόν τον τίτλο. Ξεκινώντας μια πολεμική τέχνη σχεδόν ποτέ δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν θα τη συνεχίσουμε σε βάθος χρόνου,με αποτέλεσμα να σκεφτόμαστε την ημέρα εκείνη ως κάτι το μακρινό που ίσως ποτέ δεν θα συναντήσουμε. Όμως ο καιρός που θα φτάσουμε στο σημείο να σταθούμε απέναντι από έναν υψηλόβαθμο εκπαιδευτή ώστε να εξεταστούμε για τον βαθμό της μαύρης ζώνης δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε, και το πρόβλημα είναι ότι συνήθως όταν φτάσουμε εκεί μπορούμε να είμαστε έτοιμοι τεχνικά και σωματικά. Θα είμαστε όμως έτοιμοι και ψυχολογικά και ηθικά;

Η πραγματικότητα είναι, χωρίς να θέλω να μακρηγορήσω αναφέροντας ιστορικά στοιχεία, ότι η μαύρη ζώνη είναι μια σχετικά καινούρια «ανακάλυψη» η όποια προήλθε από το τζούντο και τον ιδρυτή του, Jigoro Κano, έναν μεγάλο παιδαγωγό.. Δημιούργησε τη μαύρη ζώνη ώστε να μπορεί να διαχωρίσει τους προχωρημένους από τους πιο αρχάριους μαθητές εντάσσοντας έτσι στην πολεμική του τέχνη ένα πιο παιδαγωγικό-εκπαιδευτικό χαρακτήρα προκειμένου να μπορέσει να συμπεριληφθεί στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ιαπωνίας. Παλαιότερα, και εδώ θα σταθούμε στην συνέχεια του άρθρου δεν υπήρχαν βαθμίδες ζωνών αλλά 3 πτυχία, τα όποια δήλωναν την πρόοδο του ασκουμένου στην τέχνη του:αυτά ήταν Mokuroku, Menkyo, Kaiden Menkyo. Πότε κάποιος ασκούμενος κατακτούσε ένα από τα προαναφερθέντα πτυχία; Έδινε εξετάσεις; Υπήρχε κάποια εξεταστέα ύλη;

Εξετάσεις με την γενική έννοια του όρου δεν υπήρχαν στις παλαιές koryu.Απόδειξη δεξιοτεχνίας, με λίγα λόγια, ήταν η ίδια η επιβίωση ενός ασκουμένου στο πεδίο της μάχης σε καιρό πολέμου.Τα πτυχία αυτά έρχονταν στην κατοχή κάποιου μετά από 10, 20, ή 30 χρόνια άσκησης στην τέχνη αποδεικνύοντας όχι μόνο ότι γνωρίζει την ύλη της σχολής, αλλά και ότι έχει δείξει απαράμιλλη αφοσίωση στην σχολή και τον Δάσκαλο, καθώς και ακέραιο χαρακτήρα καθόλη την πορεία του μέχρι την απονομή του τίτλου. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αρκετές παραδοσιακές σχολές με την απονομή του ανώτερου πτυχίου, ο μαθητής έπρεπε να φύγει από τη σχολή και να διδάξει κάπου την τέχνη ώστε να την διαδώσει. Άρα αυτό που καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω είναι ότι η ικανότητα και ο χαρακτήρας είναι αδιάσπαστα στοιχεία για την απονομή ενός τέτοιου πτυχίου.
Οι καιροί όμως έχουν αλλάξει και σε έναν κόσμο όπως ο δικός μας, όπου για να βρει κάποιος δουλειά χρειάζεται τουλάχιστον 2 γλώσσες, πτυχίο ΑΕΙ και ίσως μεταπτυχιακό, μήπως και στις πολεμικές τέχνες, η μαύρη ζώνη έχει γίνει ένα πτυχίο που πρέπει κανείς να αποκτήσει; Πώς μπορούμε να το καταλάβουμε αν ισχύει κάτι τέτοιο και κυρίως πώς μπορούμε να εμφυτεύουμε στους μαθητές μας την πραγματική αξία ενός τέτοιου «πτυχίου»;

1ον ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Όταν ήμουν μαθητής, δεν υπήρχε ιδιαίτερη προετοιμασία για να δώσει κανείς εξετάσεις για την μαύρη ζώνη.Η ικανότητα είχε να κάνει καθαρά με την συμμετοχή-συχνότητα παρουσίας σου στο μάθημα και ενίοτε με κάποια βοήθεια από τους προχωρημένους μαθητές ή και τον Δάσκαλο αν ήσουν από τους αγαπημένους μαθητές. Εδώ εγείρονται διάφορα ερωτήματα όπως:

Α) Ήταν σωστό αυτό;
Β) Βοηθούσε να ανέβει το επίπεδο που θα είχαν οι μελλοντικοί μαυροζωνάδες ώστε το aikido ( βάλτε όποια τέχνη θέλετε στη θέση του) αλλά και το επίπεδο της σχολής να γίνεται καλύτερο με την πάροδο του χρόνου;
Γ) Προωθούσε τη συνεργασία και όχι τη δημιουργία μια κλειστής κάστας μεταξύ προχωρημένων και μη;
Κατά τη γνώμη μου, η μη ύπαρξη προετοιμασίας μόνο αρνητικά είχε, και αυτό θα το εξηγήσω παρακάτω. Από ηθικής πλευρά δεν ήταν, και δεν είναι, σωστό για όσουςτο κάνουν ακόμα και στις μέρες μας, επειδή ο δάσκαλος έχει μεγάλη ευθύνη για την ανάπτυξη και την βελτίωση των μαθητών του ιδιαίτερα στο επίπεδο της μαύρης ζώνης που είναι καθοριστικό. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί ασκούμενοι σταματούν παροδικά ή και μόνιμα στη μαύρη ζώνη νομίζοντας ότι έχουν ολοκληρώσει την πορεία τους στην τέχνη. ΛΑΘΟΣ! Με την απόκτηση της μαύρης ζώνης, ο μαθητής ουσιαστικά έχει γνώση του βασικού κορμού της τέχνης και στο εξής θα μπορεί ο Δάσκαλος να δουλέψει περισσότερο σε προσωπικό επίπεδο με τον μαθητή του, ώστε να δουν από κοινού διάφορα πράγματα που θα του ταίριαζαν καλύτερα στο τεχνικό του κομμάτι, με βάση τη φυσιοανατομία του αλλά και τον χαρακτήρα του.

Εκτός αυτού, ο δάσκαλος με τις εξετάσεις της μαύρης ζώνη έχει ένα «δυνατό όπλο» στα χεριά του ώστε να συσφίξει τις σχέσεις μεταξύ των προχωρημένων μαθητών αλλά και να τους δώσει ένα όμορφο παράδειγμα: ότι με την πάροδο των χρονών, οι προχωρημένοι μαθητές των 2-3 Dan έχουν μεγάλη υποχρέωση όχι μόνο να στηρίξουν αλλά και να βοηθήσουν τους νεότερους να ανέβουν στο σημείο που είναι και εκείνοι! Αν ο καθένας είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη του και την επιτυχία του στη μαύρη ζώνη τότε αποκόπτεται από την ομάδα και βλέπει τη μαύρη ζώνη ως προσωπικό έπαθλο και όχι ως συλλογική δουλειά. Αν υπάρχει μια σωστή, δομημένη προετοιμασία σε εβδομαδιαία βάση, αυτό βοηθά την ομάδα των προχωρημένων να δουλέψουν μαζί έτσι ώστε ο εξεταζόμενος να καταλάβει ότι δεν πρόκειται για έπαθλο αλλά για συλλογική δουλειά. Αξίζει να αναφέρω ότι κάποτε, σε ένα ταξίδι μου στην επαρχία, με την ιδιότητα του μέλους εξεταστικής επιτροπής, είδα σε μια σχολή κάτι πραγματικά πολύ απογοητευτικό: οι προχωρημένοι με χάκαμα να κάνουν τεχνικές μόνο με άλλους ασκούμενους που είχαν χάκαμα και οι αρχάριοι να κάνουν μόνο μεταξύ τους. Το αποκορύφωμα ήταν όταν ρωτήθηκα γιατί εγώ ως δάσκαλος έκανα uke σε μαθητή 6 kyu. Τα συμπεράσματα δικά σας.

2ον ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Ποιος έχει δικαίωμα να εξεταστεί και πως το κρίνουμε αυτό ; Νομίζω ότι είναι ένα σύνθετο πρόβλημα με πολλές παραμέτρους: ηθικές, χρονικές, τεχνικές. Ας το θέσω με μορφή ερωτήσεων:
Α) Kάποιος είναι καλός τεχνικά στο aikido, αλλά εριστικός και μη συνεργάσιμος ως προς την υπόλοιπη ομάδα;
Β) Είναι καλός χαρακτήρας, συνεργάσιμος, αλλά δεν έχει τις παρουσίες ή τον απαραίτητο χρόνο για να εξεταστεί;
Γ) Έχει όλα τα παραπάνω, δηλ. είναι καλός, συνεργάσιμος, έχει παρουσίες αλλά η τεχνική του είναι 50% -50% ;
Πριν απαντήσετε, σκεφτείτε αυτό που όλοι προσπαθούν να αποφύγουν: κάνω το σωστό ή χάνω τον μαθητή; Όπως είπε και ο Αριστοτέλης «το ηθικό και το σωστό πολύ γνωρίζουν αλλά λίγοι είναι πρόθυμοι να το κάνουν».

Ας ξεκινήσουμε με τον χαρακτήρα. έναν παράγοντα που σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Για να φτάσει κανείς στο επίπεδο να εξεταστεί για μαύρη ζώνη σίγουρα έχουν περάσει 4-5 χρόνια. Αν δεν έχει μπορέσει ενδιάμεσα να καταλάβει ότι μέρος της άσκησής του είναι και το να σφυρηλατήσει χαρακτήρα μέσα στο πέρασμα του χρόνου και ότι η γνώση του φέρνει και ευθύνη τότε αν τον αφήσουμε να δώσει θα καταλάβει ότι η μαύρη ζώνη είναι ένα έπαθλο και όχι μια μεγάλη ευθύνη που προκύπτει ταυτόχρονα με την ικανότητα που έχει.

Όσο για τις παρουσίες,καλό είναι να υπάρχει ένα παρουσιολόγιο στην κάθε σχολή επειδή έτσι δεν θα βρεθούμε σε δύσκολη θέση να χρειαστεί να αποδείξουμε τα αυτονόητα, ότι δηλαδή δεν έχει τις απαραίτητες παρουσίες, αν και συνήθως αυτός ο όποιος δεν πληροί τις προϋποθέσεις σπάνια έχει την ικανότητα να περάσει τις εξετάσεις. Με 1-2 παρουσίες την εβδομάδα δεν βγάζει κάνεις εξετάσεις μαύρης ζώνης 50 λεπτών με τουλάχιστον 40 τεχνικές. Αν τώρα κάποιος δεν πληροί τις προϋποθέσεις και κάνει ιδιαίτερα ώστε να αναπληρώσει τις ώρες για να δώσει εξετάσεις (δυστυχώς το έχω ακούσει και αυτό ) τότε σίγουρα ξέρει ότι η μαύρη ζώνη δεν είναι ευθύνη απέναντι στους άλλους που έχουν προπονηθεί σκληρά και αδιάλλειπτα, αλλά ένα έπαθλο που το κατακτά με λεφτά.

Τέλος, ως προς το σκέλος της τεχνικής, αν ο μαθητής έχει καλό χαρακτήρα, έχει τις παρουσίες και η τεχνική του είναι στο όριο, είναι το μόνο που μπορούμε να δουλέψουμε και να μην σταματήσουμε τον μαθητή από το να δώσει εξετάσεις . Έτσι, κάνουμε καλό όχι μόνο στο άτομο που εξετάζεται αλλά και στην ίδια τη σχολή, καλώντας όσο περισσότερους προχωρημένους μπορούν ώστε να τον βοηθήσουν σε ατομικές ή συλλογικές προπονήσεις που μπορούν να πραγματοποιούνται επιπλέον τα σαββατοκύριακα στη σχολή σας.

3ον ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΩΝ
Τέλος, καλό είναι να υπάρχουν συναντήσεις σε επίπεδο Δάσκαλου και προχωρημένων μαθητών ώστε και ο μεν και οι δε να μπορούν να μιλήσουν αλλά και να δημιουργήσουν στενότερες σχέσεις συμμετέχοντας σε αποφάσεις για την πορεία της σχολή. Στην αρχή κάθε προπονητικής χρονιάς, τον Σεπτέμβριο, είναι ιδανικό να γίνεται μια συνάντηση προχωρημένων σε ευρεία κλίμακα (όχι μόνο yudansha) αλλά από 3ο kyu και πάνω ώστε εκτός από τους ετήσιους στόχους να γνωρίζουμε και ποιοι ενδιαφέρονται να δώσουν στις επόμενες εξετάσεις για Dan. Αυτό είναι καλό για πολλούς λόγους.Ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, με τη δήλωση ενδιαφέροντος το άτομο «δεσμεύεται» απέναντι στην ομάδα και έτσι σκέφτεται αρκετά σοβαρά τη διαδικασία στην οποία πρόκειται να μπει.Επίσης η ομάδα μπορεί να προσφέρει από μόνη της βοήθεια αν οι εξεταζόμενοι είναι πολλοί με επιπλέον μαθήματα ανάλογα με τις ώρες που οι μαύρες ζώνες μπορούν να διαθέσουν. Επιπλέον, ο Δάσκαλος γνωρίζοντας ότι κάποιος έχει μπει στη διαδικασία να δώσει εξετάσεις, μπορεί να τον παρατηρήσει περισσότερο και να τον βοηθήσει να ενδυναμώσει τα αδύνατα σημεία του, αν έχει, πχ. δεν είναι αρκετά καλός στα όπλα ή στο radori με 4 άτομα κτλ. Καταβαίνουμε έτσι ότι ακόμα και μια απλή συνάντηση προχωρημένων μετατρέπει την ατομική διαδικασία του «δίνω εξετάσεις για μαύρη ζώνη» σε «προετοιμάζομαι μαζί με άλλα μέλη για ένα σημαντικό γεγονός όχι μόνο για ένα αλλά και για τη σχολή γενικότερα». Έτσι γνωρίζει κανείς από πρώτο χέρι ότι η επιτυχία ήταν μεν ατομική αλλά η προσπάθεια συλλογική ώστε,μελλοντικά, όταν θα έρθει η σειρά του να δώσει να επιστρέψει και αυτός απλόχερα την βοήθεια που του δόθηκε στην σχολή και τους συνασκούμενούς του.
GANBATTE KUDASAI

Παναγιώτης Άγριος
Athens bushido center