Shades of Budo

Αρκετοί συνάδελφοι, εκπαιδευτές στον χώρο των πολεμικών τεχνών, οι οποίοι ασχολούνται επαγγελματικά, ή αν το θέσουμε αλλιώς σε βιοποριστικό επίπεδο, με τον χώρο των πολεμικών τεχνών είναι σύνηθες να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στον χώρο. Μπαίνοντας κι εγώ σε αυτή την διαδικασία. εδώ και αρκετό καιρό – διαβάζοντας, ακούγοντας, συνομιλώντας – ανακάλυψα ότι υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία με ξενίζουν ή αν θέλετε δεν νομίζω ότι ταιριάζουν στον χώρο που όλοι εμείς υπερασπιζόμαστε με κάθε τρόπο ως πέρα για πέρα ηθικό, διαρρηγνύοντας πολλές φορές τα ιμάτια μας γι’ αυτό.

Από την πλευρά μου, μπορώ να πω ότι δεν είναι όλα μαύρα ή άσπρα, αλλά μερικές φορές απλώς μια απόχρωση του γκρι. Με αυτήν τη σκέψη αποφάσισα τον τίτλο Shades of budo ώστε να μου θυμίζει ότι όλα μπορούν να έχουν μια απόχρωση την οποία εγώ δεν αντιλαμβάνομαι. Έτσι λοιπόν, θα ξεκινήσω να γράφω ένα κείμενο κάθε μήνα για τα πράγματα τα οποία με ξενίζουν στο χώρο των πολεμικών τεχνών και κατ’ επέκταση και στην τέχνη την οποία ασκούμαι προσωπικά, το aikido. Ελπίζω αυτά τα κείμενα να γίνουν εφαλτήριο για έναν εποικοδομητικό διάλογο ο όποιος με κάποιο μαγικό τρόπο, θα μας κάνει όλους καλυτέρους.

ΠΕΡΙ ΓΝΩΣΕΩΣ

Στο πρόσφατο 1st United Aikido Dojos Congress, μετά το τέλος της πρακτικής εκπαίδευσης, υπήρξε και θεωρητικό σκέλος για μαθητές από τον βαθμό του 3ου kyu και πάνω και για εκπαιδευτές. Το θέμα; Μα τι άλλο: οι εξετάσεις. Αυτό ήταν το πρώτο κομμάτι μιας σειράς από 3 θεωρητικές ενότητες που έχουν να κάνουν με το θέμα των εξετάσεων, ένα ζήτημα το οποίο εγείρει πολλά ερωτήματα και προκαλεί παρεξηγήσεις με άτομα που δεν γνωρίζουν τη διαδικασία από την πλευρά του εξεταστή.

Υπάρχουν λοιπόν 3 ενότητες:

1. Ποιος είναι ο σκοπός των εξετάσεων, ποια είναι τα απαραίτητα «συστατικά» για καλές εξετάσεις.
2. Ποια είναι τα γνωρίσματα ενός σωστά προετοιμασμένου μαθητή, πώς τον προετοιμάζουμε για το επίπεδο των kyu, αναλυτικά ανά kyu.
3. Εξετάσεις για Dan. Ύλη, δομή, άλλες δεξιότητες, αντοχή και ψυχολογική πειθαρχία στην περίπτωση που ζητηθούν τεχνικές από προηγούμενες εξετάσεις, κτλ.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν… Όλοι όσοι έχουμε ασχοληθεί με τις παραδοσιακές και σύγχρονες πολεμικές τέχνες γνωρίζουμε ότι οι εξετάσεις όπως τις γνωρίζουμε σήμερα είναι δημιούργημα του ιδρυτή του judo, Jigoro Kano καθώς νωρίτερα δεν υπήρχαν εξετάσεις αλλά σε όλες τις παραδοσιακές τέχνες υπήρχαν οι βαθμοί του Mokuroku και του Menkyo (υπάρχουν και άλλοι αλλά αυτοί μας αφορούν στην παρούσα φάση). Πολύ απλά μιλώντας, όταν ένας μαθητής έπαιρνε τον βαθμό του Menkyo συνήθως ήταν αναγκασμένος να εγκαταλείψει τη σχολή του και να φύγει ώστε να διδάξει την αντίστοιχη τέχνη, καθώς την είχε πια μάθει σε ικανοποιητικό βαθμό και είχε πλέον την άδεια να τη διδάξει κιόλας. Αυτό γινόταν ώστε να βοηθήσει στη διατήρησή της για τις μετέπειτα γενιές.

Αυτά βέβαια έχουν να κάνουν με το παρελθόν. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν ποιος ο λόγος που κάνουμε εξετάσεις σήμερα. Πριν διαβάσετε παρακάτω, προσπαθήστε να σκεφτείτε και να γράψετε σε ένα χαρτί αυτό που νομίζετε ως σωστό και μετά συγκρίνετε με αυτά που θα διαβάσετε στη συνέχεια (συνηθίζω να ρωτάω τους μαθητές μου για τις απαντήσεις και μετά να ολοκληρώνω την θεωρία, ώστε έτσι να μάθω και εγώ κάτι που μπορεί να μην είχα σκεφτεί πότε).

Εξετάσεις κατά την γνώμη μου, αλλά και κατά τη γνώμη των δασκάλων που κατά καιρούς έχω ρωτήσει πάνω σε θέματα σαν και αυτό, δίνουμε:

1. για να διαφυλάξουμε την κληρονομιά της τέχνης στην οποία ασκούμαστε και να την μεταφέρουμε όσο μπορούμε πιο πιστά στις επόμενες γενιές. Αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε μέσα από ένα πλήρες syllabus εξετάσεων ώστε να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερη από την ύλη της τέχνης που ακολουθούμε.
2. ως ανταμοιβή για την προσπάθεια του ασκουμένου να παρακολουθεί και να προπονείται στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. Παλαιοτέρα δεν υπήρχε αυτή η ανάγκη μια και ήταν τιμή το γεγονός και μόνο του να γίνεις δεκτός σε μια παραδοσιακή koryu. Επίσης, η έννοια της ανταμοιβής είναι σύμφυτη περισσότερο με τον δυτικό κόσμο παρά με τον ανατολικό.
3. μέσα από τις εξετάσεις, το καινούριο μέλος εντάσσεται πλήρως στην οικογένεια της σχολής, αρχίζοντας έτσι να νοιώθει τις υποχρεώσεις αλλά και τα οφέλη που προκύπτουν από την ενασχόλησή του με την τέχνη του.

Υπάρχουν φυσικά και άλλοι λόγοι, αλλά ο βασικός πυρήνας συνοψίζεται στα παραπάνω. Μην θέλοντας να επεκταθώ σε όλα τα σκέλη, θα μείνω στο πρώτο που θεωρώ άλλωστε και το πιο σημαντικό.

Καθένας από εμάς, αρχίζει να ασκείται στις πολεμικές τέχνες για διαφορετικούς λόγους, (βελτίωση της αυτοπεποίθησης, απώλεια βάρους, μια νέα αρχή, κοινωνικοποίηση, λόγω μειωμένης αυτοεκτίμησης, κτλ.). Στην περίπτωση των εκπαιδευτών και όσων συνεχίζουν για χρόνια να ασκούνται σε μια τέχνη, θα ήθελα να πιστεύω ότι αυτό οφείλεται στην αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε. Και όπως λέω πολλές φορές στην σχολή μου η κοινωνική ζωή δεν διαφέρει από την μικρή κοινωνία του ντότζο.

Αν το δεχθούμε αυτό, τότε γρήγορα θα συλλογιστούμε και το εξής “όταν αγαπάς κάτι, ό,τι και αν είναι αυτό, δεν το ευτελίζεις, έτσι δεν είναι;” Πώς όμως μπορεί κανείς να ευτελίσει μια πολεμική τέχνη; Κάνοντας εκπτώσεις σε αυτό το οποίο διδάσκει για να είναι αρεστός και να έχει πελάτες! Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει σε διάφορες πολεμικές τέχνες να βγαίνουν εκπαιδευτές μέσα σε 1-2 χρόνια ή να δίνονται εξετάσεις-εξπρές για το 4ο Dan σε μόλις 20 λεπτά! Μπορεί άραγε κάποιος να μάθει να μιλά άπταιστα μια γλώσσα σε 1-2 χρόνια; Σε μια εποχή που όλα τρέχουν με ραγδαίους ρυθμούς πρέπει άραγε κι εμείς να “τρέξουμε” την τέχνη μας στα μέτρα της σύγχρονης κοινωνίας; Σημαντικοί δάσκαλοι έχουν αναφερθεί στο ότι για τη διατήρηση μιας τέχνης δεν χρειάζονται πολλοί μαθητές αλλά μια μικρή ομάδα από αφοσιωμένους και πιστούς μαθητές. Θέλουμε να μεταφέρουμε και να διατηρήσουμε την τέχνη μας καλύτερη από όσο μας την παρέδωσαν, στο βαθμό που μπορούμε, ή θα κάνουμε εκπτώσεις για να επιβιώσουμε εμείς προσωπικά;

Στα του οίκου μας τώρα, βλέπουμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στην ύλη όσο και στον όγκο των εξετάσεων. Μπορεί, για παράδειγμα, μια σχολή στο 2ο kyu να έχει 7 τεχνικές στο syllabus και μια άλλη σχολή να έχει 20. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και στα Dan, γεγονός που, κατά την γνώμη μου, δημιουργεί μεγάλη ανομοιογένεια στο ευρύτερο πεδίο του aikido, δεδομένου ότι φτάνοντας κανείς στο επίπεδο των Dan δύναται να διδάξει στην σχολή του δασκάλου του ή, στο μέλλον, να ανοίξει δική του σχολή. Επίσης υπάρχει το ενδεχόμενο η μια σχολή να έχει όπλα και η άλλη όχι, ή περαιτέρω, σε θέμα επιπέδου, μια σχολή μπορεί να έχει ύλη kaeshi waza/ oyo waza/ henka waza και μια άλλη καθόλου. Συγκεκριμένα, στο Φεστιβάλ aikido όπου είχα διδάξει πριν δυο χρόνια συμπεριέλαβα και τεχνικές kaeshi waza και πραγματικά έμεινα έκπληκτος όταν είδα ένα βλέμμα απορίας στα πρόσωπα αρκετών μαθητών πράγμα που με παραξένεψε γιατί δεν συμβάδιζε με το επίπεδό τους καθώς εκτός από αρχάριους, υπήρχαν και προχωρημένοι!

Άποψή μου είναι ότι εφόσον αγαπάμε αυτό που κάνουμε πρέπει και να το προστατέψουμε και όχι να το “ράβουμε” στα μέτρα των ανθρώπων που έρχονται στην σχολή μας για να είμαστε “γεμάτοι κόσμο”. Κάποτε κάποιος μαθητής που είχε έρθει από άλλη σχολή όπου δεν έκαναν όπλα για να ενταχθεί στην δική μας με ρώτησε, “Δεν γίνεται να δώσω εξετάσεις χωρίς να δώσω όπλα;” Η απάντησή μου ήταν ” Το aikido δεν είναι ιδιοκτησία μου για να το προσαρμόζω κατά περίπτωση. Είναι μια τέχνη που προσπαθώ να τη μεταφέρω όσο μπορώ ακέραια στους επομένους, αυτό είναι όλο”. Φυσικά, δεν ξαναήρθε πότε. Δεν είναι τυχαίο: συζητώντας με φίλους εκπαιδευτές από άλλες πολεμικές τέχνες, οι πιο συνηθισμένοι λόγοι αποχώρησης από μια σχολή είναι αφενός η αποτυχία στις εξετάσεις και αφετέρου η κακή συμπεριφορά του εκπαιδευτή. Γι’αυτό και στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναρωτηθούμε: οφείλουμε να είμαστε “καλοί” με το βλέμμα στο απώτερο συμφέρον ή “τίμιοι” απέναντι στην τέχνη που υπηρετούμε και στο εαυτό μας;